Provokàcia
Ano anglune pandž berša, o mozgo e čhavoresko barjol ano jekh nivelo biprecedentno. Te lel pes o sasto avantažo katar o śukar barjaripe e mozgosko, i sciencia aźutisardas te kerel pes programura vaś edukacia e tikne ćhavorrenqi thaj śanse vaś e ćhave te vazden jekh funda savi ka trail sa o źivdipen.
Numaj, vi te o them dikhlja jekh lačharipe ande pre-primarno edukaciaki registracia katar 22% ando 2012-to berš dži ko 35% ando 2017-to berš, si but palal e EU-esko ciljosko procento 95%. But ćhave xasaren i śansa te barjaren e śajutnimata te śaj te pheren pengo potencijalo.
Na sa e chavore si len jekhutno akceso ki kvalitetno angluni edukacia.
Palal o than kaj beśen, o barvalimos le familijenqo, o etniciteto, o disabiliteto, vaj numaj so si aver, varesave ćhave si len maj baro riziko te xasaren i angluni edukacia. Le čorore čhave si ano baro riziko, soske numa jekh kotar 300 čhave phirel ki varesavi forma e edukaciaki anglal e škola. Akava na numaj phandel olengero mentalno thaj fizičko barjaripe, numaj vi perpetuil o ciklo e maškargeneracionalno čororipesko. E programura vaś edukacia e tikne ćhavorrenqi laćhe kvalitetosqe si len jekh signifikantno thaj laćho impakto p-o maj palal barjaripe e ćhavorrenqo, so del śajsaripen kodolenge save si katar čorore familije te len jekh maj laćho edukaciaqo starto.
E chavora saven si disabiliteto si vi ande maj baro riziko te na len e edukacia ande angluni vrama. Akana, maj tikno katar pandž procentura katar e čhave saven si disabiliteto len lačhipe katar o phiripe ande varesavi forma katar e čhavorengo kher.
O xasardo edukacia ano tikno berś kerel jekh pharipe ano areslipe
E čhavorengi edukacia si ključno rola ande čhavorengo barjaripe thaj si la signifikantno pozitivno socio-ekonomikane efektura pe sasti societeta. E empirikane studie pe kadi tema konfirmin kadi evidenca, khetane e studienca pe investicie ande anglune čhavorengo barjaripe kerde katar o James Heckman, thaj jekh nevi studia pe korelacia maškar o phiripe ande čhavorengo kher thaj e rezultatura katar o PISA test, savo si kerdo ande 34 OECD thema.
Naj dosta förskolor ando them, maj but ande chorora ruralni thana kaj maj but trobuj. Vi, jekh signifikantno procento e dadenqo thaj e dadenqo inke patăn ke si maj miśto e ćhavorrenqe te aven khere sar anθ-e śkòle anglal-e śkòle, bi te haćaren e ćaćutne laćhipenata e edukaciaqe e tikne ćhavorrenqe vaś o barjaripe thaj o sukcèso lengere ćhavorrenqo.
Butivar, o kvaliteto thaj i implementàcia e anglune siklǒvipnasqe programurenqi si bi-dosta, kana o sikavno personalo śaj te avel laćho katar e programură vaś o barjaripe e kapacitetosqo bazirime p-e maj palune śiàntifikane rodimata thaj areslipen save si len relacia e barjaripnaça e śeresqi.
Edukàcia e tikne ćhavorrenqi na numaj del suporto e edukaciaqe suksesosqe, numaj vi vazdel aver śajutnimata anθ-e ćhave save si esencijalne vaś o siklǒvipen thaj o barjaripe e śeresqo. O barjaripe e “na-kognitivne śajutnimatenqo” – sar so si i intelektuàlo kuriozitèta, i zor, e sociàlo śajutnimata thaj i emocionalo stabilitèta – ano-o vaxt e ćhavorrenqo thaj e ternipnasqo si jekhutne importanto vaś o sukcèso e ćhavorrenqo anθ-o siklǒvipen sasto ʒivdipen, anθ-i socialo integràcia, anθ-o personalo barjaripe thaj maj palal, ano-i buti.
